Op 26 juni 2019 had ik de eer te worden uitgenodigd door de Ambassade van Kazachstan voor een panel discussie gevolgd door een receptie in de Koninklijke Groote Industrieele Club op de Dam in Amsterdam, waarlijk een bijzondere club op een bijzondere locatie. Het thema betrof “Recent Political Transformations in Kazakhstan – What it means for European business?” Met naast een spreker uit zowel het Nederlandse- als het Kazachse bedrijfsleven ook een bijdrage van de Kazachse ambassadeur. En die mag opmerkelijk worden genoemd…
U moet weten, op 19 maart 2019 trad onverwachts president Nursultan Nazarbaev af, na een bewind van ruim 30 jaar. Daar had niemand op gerekend. Als plaatsvervanger werd aangewezen de voormalige minister van Buitenlandse Zaken Kassym-Jomart Tokayev, een loyale kracht. Daarnaast werden presidentsverkiezingen aangekondigd voor 9 juni 2019. Niet onbelangrijk werd de hoofdstad Astana omgedoopt tot Nur-Sultan als ode aan de zojuist afgetreden Nazarbaev.
De verkiezingen zijn gehouden, met meerdere kandidaten waaronder zelfs een (ongevaarlijke) kandidaat van de oppositie. Tokaev won met ruim 70% van de stemmen. Echter, zeer ongebruikelijk voor Kazachstan, leidden de verkiezingen tot grote demonstraties in Almaty, Astana (ik hou het voorlopig op de naam waar miljarden aan marketing voor zijn gespendeerd) en andere steden. Volgens ‘bronnen’ zijn 4.000 mensen opgepakt, volgens de ambassadeur op deze bijeenkomst 1.000. Op internet circuleren talloze filmpjes van demonstranten die worden opgepakt door agenten en afgevoerd. De meesten werden spoedig weer vrijgelaten.
Enfin, terug naar de bijeenkomst in Amsterdam. De ambassadeur zou spreken over de implicaties van de nieuwe president voor de internationale business. Maar hij veranderde het onderwerp. Want van zijn spreektijd van 15 minuten besteedde hij 10 minuten om uit te leggen hoe geciviliseerd de Kazachse agenten reageerden op de demonstranten, die volgens hem alleen maat wat schreeuwden en niet begrepen waar ze mee bezig waren. Hij zal volgens protocol hebben gehandeld. Maar het was tenenkrommend. Reden om het hier vast te leggen want weerwoord kwam er niet vanuit de zaal met ongeveer 50 mensen, die er ongetwijfeld het zijne en het hare van dacht. Mijn twee buren, Russische dames werkzaam voor de VPRO (!), konden het ook nauwelijks geloven. De ambassadeur toonde zelfs foto’s van de erop los slaande Franse en Georgische politie bij onlusten in Parijs (de gele hesjes) en in Tbilisi (demonstranten trachtten het parlement binnen te komen), naast die van de ongewapende en ‘vreedzame’ Kazachse politie die de fluwelen handschoen hanteerde. Alsof zijn publiek niet kon begrijpen dat het in Parijs en Tbilisi om onlusten ging en in Kazachstan om vreedzame demonstraties.
Het publiek had geen vragen.
Ik ben benieuwd hoe het verder gaat in Kazachstan. Serieuze oppositie is nooit toegestaan en op dit moment nog niet volwaardig. Zal dat gaan veranderen? Ik geloof het niet, de belangen aan de top zijn te groot. Van zakelijke partners en vrienden in Kazachstan hoor ik dat veel mensen boos en gefrustreerd zijn dat ze nog steeds geen volwaardige stem hebben in hun land. En dat leiders beslissen op wie ze mogen stemmen, en de naam van de hoofdstad ongevraagd wordt verbonden aan de afgetreden president. Ik ben benieuwd hoe lang het rustig blijft en of Tokaev daadwerkelijk de teugels zal laten vieren. De verwachtingen zijn laaggespannen.