Gisteren, op 16 november 2020, heeft de Amerikaanse Senaat de Rodchenkov Act aangenomen, die in oktober al – unaniem- door het Congres is aangenomen. De Act houdt in dat individuen die meedoen aan het systematisch toestaan van sportdoping in competities waar de VS een belang hebben kunnen worden vervolgd in de VS. En tevens dat benadeelde (Amerikaanse) sporters kunnen rekenen op financiële compensatie. Uitstekend beleid, dat niet toevallig is vernoemd naar Grigory Rodchenkov, de befaamde, en in Rusland beruchte, klokkenluider van de Russische sport dopingschandalen.
Ik oktober 202o verscheen in Nederland het boek ‘De Rodchenkov Affaire’, geschreven door de man zelf. Die al sinds december 2015 in de VS verblijft en daar nu continue bescherming geniet. Rodchenkov is vooral bekend geworden als onthuller van de ongelooflijke Sochi dopingfraude, waarbij flesjes met besmette urine van Russische atleten ’s nachts door een ‘muizengaatje’ naar een belenende kamer werd gesmokkeld en verwisseld door schone urine van dezelfde Russische atleet, dat maanden eerder was afgenomen. Onder toeziend oog van de geheime dienst FSB.
Dezelfde Rodchenkov die de gehele Russische sport dopinggeschiedenis uitlekte en waarmee en waarover de Amerikaanse filmdirecteur Brian Fogel in 2017 de Oscar winnende documentaire ‘Icarus’ maakte.
Ik heb de documentaire gezien en het boek gelezen, een ideale combinatie van verschillende media die elkaar perfect aanvullen. Uiteraard geeft het boek een overdaad en (zeer boeiend) feitenmateriaal, de film geeft daarnaast een goed beeld van de hoofdpersoon zelf. Plus onvergetelijke beelden en gezichten van sportbestuurders die met het feitenmateriaal van Rodchenkov worden geconfronteerd.
Grigory Rodchenkov was een begenadigd hardlopen op de midden-afstanden zonder een internationale topper te zijn. Hij gebruikte daarbij ook, zonder scrupules, doping die zelfs door zijn moeder werd geïnjecteerd. Hij zag dat het werkte en was (en is!) van mening dat bij verstandige omgang van de juiste dopingmiddelen er weinig aan de hand is. “Het nivelleert de genetische verschillen tussen de atleten”, luidt zijn verklaring.
Vanaf de jaren 80 werd de afgestudeerde scheikundige Rodchenkov actief bij de Russische Antidoping Instituut. Dat, ook al vanaf minimaal de Olympische Spelen van 1980 in Moskou, vooral en alleen tot doel had om dopinggebruik door Russische atleten te verhullen. En met veel succes. Toen de Antidoping autoriteiten in 1984 hun methodes hadden verbeterd, en dat zou kunnen leiden tot ontmaskering op de OS van Los Angelos, besloot de USSR om de Spelen te boycotten. Dus niet vanwege de Amerikaanse boycot vier jaar daarvoor!
In 2005 werd Rodchenkov zelfs hoofd van het Antidoping Instituut, in Moskou. Met dus als taak om de atleten schoon te laten lijken, op alle mogelijke manieren. Het hoogtepunt van zijn carriere werden de Winterspelen van 2014 in Sochi, toegekend in 2007. Er werd een fonkelnieuw dopinglaboratorium gebouwd in de stad. En ook een FSB kantoor, ’toevallig’ schuin tegenover het Lab.
De grote doorbraak bij het reeds geplande massale fraude kwam toen mensen van de FSB erin slaagden om het onmogelijk geachte te volbrengen. Zij slaagden er namelijk in om de Bereg-kits, oftewel de flesjes waarin de urine van atleten werd bewaard, te openen en weer te sluiten zonder enig spoor van gebruik te laten zien. “Onvoorstelbaar” volgens Rodchenkov, een gebeurtenis in belang (voor de sport) gelijk aan het splijten van atomen.
Het vervolg is bekend. Rusland won veel gouden medailles, het fraudesysteem werkte subliem, Poetin was tevreden en Rodchenkov ook. Zou er ooit nog een haan naar kraaien?
Maar er was meer. Allereerst een Duitse ARD-documentaire uit 2014 van Hajo Seppelt over het bedrog dat al jaren plaatsvond op het ‘Antidoping Lab’ in Moskou. Met daarin ook een klokkenluider, een aantal onwaarheden maar ook de waarheid van bedrog. Het WADA, de autoriteit die verantwoordelijk is voor anti-doping beleid, was geschokt en kondigde een diepgravend onderzoek aan. Dat rapport, van Dick Pound, verscheen op 9 november 2015 en was vernietigend voor de Russische sport, voor het Lab, en voor Rodchenkov, die meteen zijn baan verloor.
Rodchenkov begreep nu dat hij in gevaar was, immers hij was één van de weinigen die wist van de Sochi-fraude, die nog niet onthuld was. M.b.v. Brian Fogel, waarmee hij samenwerkte aan een dopingexperiment, wist hij op 17 december van dat jaar de VS te bereiken. Met zijn kennis, en met kopieën van de later vernielde harde schijf van zijn werkcomputer…
Niet veel later overleed zijn jeugdvriend en naaste collega Nikita Kamaev op 52-jarige leeftijd plotseling aan een hartaanval. Kamaev was op de hoogte van de Sochi-fraude.
Nu besloot Rodchenkov ‘los te gaan’ en het hele verhaal te vertellen. Op 12 mei 2016 verscheen het in de New York Times. Inclusief de Sochi-fraude. De internationale sportwereld stond op zijn kop, Rusland was furieus en op de persoon Rodchenkov werd in zijn moederland karaktermoord gepleegd en een arrestatiebevel uitgevaardigd. Sindsdien, tot de dag van vandaag, leeft hij onder bescherming van de FBI op verschillende locaties in het land.
Rusland werd verbannen van de OS in Rio van 2016, een beslissing die (onbegrijpelijk!) grotendeels werd ontkracht. Maar deelname aan de Winterspelen van 2018 werd beperkt – als neutrale sporters mocht een aantal Russen meedoen – alsmede ook aan de Paralympische Spelen in dat jaar. Als klap op de vuurpijl werd Rusland ook uitgesloten van de Spelen en Winterspelen van 2020 en 2022!
Toch kreeg het land kans op gratie. Daartoe moest het alle bewaarde urinemonsters van het Moskouse Lab uit de periode 2014-2018 overleggen aan WADA, en spijt betuigen van de fraude. De spijt kwam, in verhulde termen, en de urinemonsters ook. Maar, daarmee was zo overduidelijk en klungelig gesjoemeld dat het leek of men, in de woorden van Rodchenkov, wel betrapt wilde worden. De schorsing voor 2020 en 2020 was een feit.
Hoe staat het anno november 2019? Rusland, bij monde van de antidoping organisatie Rusada, heeft protest aangetekend tegen deze beslissing van WADA bij het CAS in Geneve, waar sportzaken juridisch worden beslecht. De zaak dient op dit moment, achter gesloten deuren, en het bindende oordeel van het CAS wordt voor het einde van het jaar verwacht. Daar staan we nu. Houden de beslissingen van het WADA stand, of weet Rusland er toch weer mee weg te komen, zoals al decennia lang?
Tenslotte, Rodchenkov refereert vaak aan zijn favoriete boek 1984 van Orwell. En noemt dan het ‘dubbeldenken’ dat Orwell heeft geïntroduceerd. Oftewel, je weet de waarheid maar construeert nauwkeurig een onwaarheid, parallel. Precies dat zegt hij is de houding van Rusland m.b.t. systematische sportdoping.
Toevoeging 22 december 2020
Op 18 december j.l. maakte het CAS bekend de straf voor Rusland te halveren van 4 jaar tot 2 jaar. D.w.z. dat Rusland twee jaar lang niet mee mag doen aan Olympische Spelen en aan wereldkampioenschappen. Dus, dat is inclusief de Zomerspelen van Tokio 2021 en de Winterspelen van Beijing 2022. En ook inclusief het WK Voetbal in Qatar in 2022.
Er mogen wel Russische atleten en teams meedoen, maar niet onder de naam Rusland en zonder het spelen van het Russische volkslied. Tevens moeten alle atleten kunnen aantonen niets te maken hebben en hebben gehad met bepaalde trainers.
Er komt weinig protest uit Rusland, de autoriteiten lijken niet ontevreden met de beslissing. Ook het WADA is tevreden, immers haar argumenten hebben stand gehouden. Alleen een aantal onderzoekers en eisers is ontevreden met de eigenlijk onlogische – want zonder argumenten – strafvermindering.